Mediawereld vraagt om mediawijsheid bij opgroeiende kinderen en hun opvoeders

Het onderwerp vandaag op Discussie Dinsdag was “Nieuwe media maken kinderen eerder volwassen.” In dit artikel een uitgewerkte samenvatting.

Met alle mogelijkheden, die we tegenwoordig hebben en de mogelijkheden, die er ongetwijfeld nog bij zullen komen, komt ook de vraag op ons af welke invloed dat heeft op kinderen. Die kunnen we zowel in positieve zin als in negatieve zin beantwoorden.
Al in eerdere discussies bespraken we de enorme morgelijkheden van nieuwe media en de kansen die dat biedt om het onderwijs visueel te ondersteunen en te verrijken. Lees de eerdere samenvattingen van Discussie Dinsdag er nog maar eens op na. “Nieuwe media helpen zeker bij het motiveren van leerlingen, maar dan in de vorm van afwisseling, verrassen, uitdagen, maar voor een leerling blijft het school en les”, zo bracht ook nu een deelnemer in. We beschikken over talloos veel informatiebronnen, die we via allerlei applicaties kunnen oproepen en waar we op allerlei manieren op kunnen reageren. De wereld onder handbereik. Onderzoek toont de positieve effecten ook aan. Zie bijvoorbeeld een Brits onderzoek onder jonge kinderen.

Kinderen van nu groeien op in een veranderende wereld. Op zichzelf iets van alle tijden. Interessante vraag daarbij is, of de kinderen voldoende meegroeien met de ontwikkelingen om zich heen. Komt het op ze af en moeten ze zichzelf er mee zien te redden of worden ze daarin begeleid door bijvoorbeeld ouders en leerkrachten? Zijn deze daar voldoende toe in staat en pakken ze deze handschoen ook op? Of worden kinderen in zekere zin verwaarloosd in de wereld van Nieuwe Media of misschien door schade en schande opgevoed in een deels virtuele wereld, waarbij ze maar een dikke huid moeten zien te ontwikkelen?

Kinderen komen, evenals volwassenen, in aanraking met een enorme hoeveelheid aan informatie via allerlei mediabronnen, vaak ook bedoeld voor volwassenen. Dat moeten ze zien te verwerken en filteren. Dat vereist de nodige vaardigheden en kennis. Je zult immers moeten beoordelen of iets waar is of niet. Je moet keuzes maken en (morele) grenzen in acht nemen. En je bewust zijn, wat een ander kan doen met jouw informatie. Dingen, die je niet aan komen waaien, maar die je zult moeten leren. Als je je begeeft in de wereld van volwassenen, wordt ook volwassen gedrag verwacht. Hierbij overigens opgemerkt, dat dat net zo goed geldt voor iedereen, die in leeftijd misschien al wel volwassen is. Ook dan kom je veel onvolwassen gedrag tegen op internet!

Dat (Nieuwe) Media invloed hebben op kinderen is een feit, dat kinderen op jongere leeftijd wijzer en mondiger zijn ook. Dat daar een verband ligt, laat zich raden. Datzelfde zie je overigens ook bij kinderen, die in een grote stad opgroeien: ze zijn vaak sneller volwassen, dan leeftijdgenoten in een klein plattelandsdorpje. Terwijl die laatste kinderen waarschijnlijk over vaardigheden en kennis beschikken, die stadkinderen weer niet hebben.
Ander feit is, dat kinderen zich de vaardigheden om met Nieuwe media om te gaan, zeer snel eigen maken en menig volwassene het nakijken geven. Daarmee verwerven zo automatisch ook de nodige kennis. Wat echter vaak ontbreekt is de vaardigheid om deze kennis te toetsen en de vaardigheid om zich een onderbouwde eigen mening te vormen. Ook ontstaat vaak een kloof met de sociaal emotionele ontwikkeling. Een gat tussen gewenste en feitelijke volwassenheid.
Ook zien we veel kinderen, die zich niet staande kunnen houden in de maatschappij, omdat ze geen overzicht meer hebben, het tempo niet kunnen volgen en totaal overprikkelt raken. Het is niet verwonderlijk, dat steeds meer kinderen een diagnose krijgen in het autisme-spectrum. Door de complexiteit van de wereld om hen heen, haken ze eerder af, dan vroeger het geval zou zijn. Hierbij overigens opgemerkt, dat de toename niet alleen hier mee te maken heeft.

Het verreist van leerkrachten en ouders, dat ze de nodige vaardigheden en kennis in huis hebben om dit alles te begeleiden. Dat ze zelf ook “mediawijs” zijn. En, dat ze zich ook verdiepen in de leef- en belevingswereld van kinderen. Ook dit is iets, wat we het al eerder met Discussie Dinsdag over hebben gehad. Zie bijvoorbeeld de artikelen “Mediawijsheid, een zaak van ouders of van de school?” en “Kwaliteit van onderwijs in het geding”

Ben je als ouder en als leerkracht op de hoogte wat kinderen doen op internet, met hun mobiel, smartphone, etc.? Dat dit niet altijd het geval is, blijkt wel in die situaties waar het mis gaat, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van cyberpesten. Ouders van gepeste kinderen, van de pestende kinderen en ook hun leerkrachten komen er vaak pas achter als er al heel veel is gebeurd en slaan dan soms achterover van verbazing als ze horen wat er allemaal gaande was. Of ouders, die eens de naam van hun kind bij Google intikken en schrikken van de sporen, die het kind inmiddels op internet heeft achtergelaten.

Een paar suggesties:

• Neem de tijd en laat het kind vertellen en demonstreren wat het doet en hoe het werkt. Neem ze serieus in hun bezigheden. Probeer zelf ook eens wat dingen uit. Wil je kinderen iets leren of iets bespreekbaar maken, dan moet je er zelf toch ook wat van af weten.
• Speel in op de leef- en belevingswereld van het kind en maak gebruik van zijn of haar kennis.
• Ver-oordeel niet, maar help het kind be-oordelen. Zorg voor een sfeer waarin geheimen niet nodig zijn.
• Maak duidelijke afspraken en. Net zoals je wilt weten waar je kind fysiek naar toe gaat, kun je het kind ook vragen te vertellen waar het in de virtuele wereld naar toe gaat.
• Integreer mediawijsheid (op school) in bijv. kringgesprekken, begrijpend lezen, spelling, sociale vaardigheidstraining en beschouw het niet (alleen) als een vak apart.
• Speel als ouders en school de bal niet steeds naar elkaar toe, maar ga samen aan de slag.
  

Een mooie spreuk zegt: opvoeden is niet je kind behoeden voor de val, maar helpen opstaan. Maar dan moet je als opvoeder wel op het juiste moment beschikbaar zijn, door hebben als opvoeder wanneer je kind gevallen is of waar het zou kunnen vallen, zodat je op het juiste moment op de goede plek kunt zijn. Opvoeden = loslaten. Of liever: steeds meer de touwtjes laten vieren. Niet de lijn weggooien.

Tot zover het verslag van de discussie. Er valt nog veel meer over te zeggen! Heeft u zelf nog aanvullende opmerkingen of ideeën? Plaats ze als reactie op deze blogpost.
Op discussiedinsdag.yurls.net vindt u nog enkele interessante aanvullende links, die genoemd werden tijdens de discussie. Bezoek daar ook de archiefpagina voor de links bij voorgaande discusssies.

Volgende week houden weer een nieuwe discussie over een nieuw onderwerp!
#netwijs Discussie Dinsdag: elke dinsdag tussen twaalf en twee op Twitter. Discussieer mee over Onderwijs en ICT!